Bông ổi: cây thuốc với sự đa dạng màu sắc và công dụng tuyệt vời

(1 votes, average: 1,00 out of 5)

in Cây thuốc Tháng Chín 14, 2023 113 Views

Trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ tìm hiểu về Bông ổi cây thuốc với sự đa dạng màu sắc và công dụng tuyệt vời. Đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của nguồn dược liệu quý này.

Bên cạnh việc làm đẹp, bông ổi còn có giá trị cao với nhiều tác dụng kháng viêm, thanh nhiệt, tiêu độc, cầm máu, chữa đau bụng thổ tả, viêm da, hắc lào và cảm sốt. Trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết hơn về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của cây thuốc – nguồn dược liệu quý này.

1. Đặc điểm cây bông ổi

Cây bông ổi còn được biết đến với nhiều tên khác như Cây Ngũ sắc, hoa ngũ sắc, cây cứt lợn, thơm ổi, cây trâm ổi, hoa tứ quý, cây mã anh đơn và cây trâm hôi.

Tên khoa học của cây là Lantana Camara L và nó thuộc họ Cỏ roi ngựa Verbenaceae.

Cây bông ổi thuộc loại cây thân thảo, mọc thành từng cụm và bụi nhỏ, thường có nhiều cành ngang. Chiều cao trung bình của cây khoảng từ 1 đến 2 mét, có khi cao hơn. Thân cây có hình vuông và bề mặt có nhiều lông nháp, cùng với những gai mọc quặp xuống dưới. Toàn thân cây phát ra một mùi hăng đặc biệt.

Bông ổi còn được gọi là cây ngũ sắc

Loại cây này có lá mỏng, thường có hình trái xoan hoặc hình bầu dục, màu xanh nhạt và mép lá hình răng cưa. Mặt trên của lá có những lông nhỏ khiến cho cảm giác khi sờ vào là mềm mại, trong khi mặt dưới có lông mềm. Hoa của cây bông ổi thường mọc thành từng cụm ở đầu cành hoặc nảy ra từ các kẽ lá. Một chùm hoa có thể có nhiều màu sắc khác nhau như cam, vàng, hồng cánh sen, đỏ, trắng, hoặc hồng phấn. Vì vậy, người dân thường gọi cây bông ổi là cây ngũ sắc.

Cây bông ổi thích ánh sáng, chịu được điều kiện khô hạn và đất xấu, cho phép hoa nở quanh năm. Cây có thể được trồng từ hạt hoặc bằng cách giâm cành và chồi. Quả của cây nở từ tháng 4 đến tháng 9 và có hình dạng giống quả bạch hình cầu. Quả chín có màu đen và bên trong chứa 1 – 2 hạt với vỏ cứng và xù xì.

Các bộ phận của cây bông ổi có thể thu hái quanh năm. Dược liệu sau khi thu hoạch được rửa sạch và có thể sử dụng ngay dưới dạng tươi hoặc được bảo quản bằng cách phơi khô hoặc sấy khô.

Bộ phận của cây được sử dụng bao gồm cả rễ, lá và hoa.

2. Thành phần hóa học

Cây bông ổi (Lantana camara) chứa nhiều thành phần hóa học khác nhau, bao gồm các hợp chất dược liệu và dầu tự nhiên. Dưới đây DS, giảng viên Liên thông Cao đẳng Dược TPHCM chia sẻ là một số thành phần hóa học quan trọng trong cây bông ổi:

Tinh dầu: Cây bông ổi chứa tinh dầu, các thành phần tinh dầu này có thể khác nhau tùy thuộc vào phần của cây được sử dụng và thời điểm thu hoạch. Các thành phần tinh dầu có thể bao gồm các terpenoid như L-a-phellandren và các dẫn xuất terpenic khác.
Lantanin: Lantanin là một dạng alkaloid được tìm thấy trong cây bông ổi. Đây là một trong những thành phần quan trọng về mặt dược liệu trong cây này.
Lantaden và các hợp chất liên quan: Các hợp chất như lantaden cũng được tìm thấy trong lá của cây bông ổi.
Terpen bicyclic: Loại hợp chất này cũng có mặt trong hoa của cây bông ổi.
Các thành phần khác: Ngoài những thành phần chính đã đề cập, cây bông ổi cũng có thể chứa các hợp chất khác như flavonoid, phenol và các dẫn xuất khác của các hợp chất hóa học tự nhiên.

3. Công dụng

Tác dụng cầm máu: Các nghiên cứu tại Đại học Tây Ấn đã chứng minh rằng chiết xuất từ cây ngũ sắc có khả năng giảm thời gian lành vết thương. Điều này có thể giúp trong việc điều trị chấn thương ngoài da.
Tác dụng kháng khuẩn: Chiết xuất từ lá của cây bông ổi ngũ sắc đã được nghiên cứu ở Brasil và chứng minh có tác dụng kháng khuẩn chống lại một số loại vi khuẩn.
Tác dụng giảm co thắt và làm giảm huyết áp: Đài hoa và lá của cây bông ổi có tác dụng kích thích tiểu tiện và thông tiểu. Ngoài ra, chúng cũng có khả năng ngăn chặn các cơn co thắt cơ trơn và giúp cơ tử cung co giãn. Các tác dụng này có thể hữu ích trong việc điều trị viêm họng và giảm huyết áp.
Tác dụng ức chế sự phát triển của khối u: Chiết xuất polysaccharid từ nụ hoa của cây có khả năng ức chế sự phát triển của khối u, như được thấy trong thí nghiệm trên chuột với khối u sarcoma 180.
Tác dụng kháng sinh: Tinh dầu chiết xuất từ hạt bông ổi có khả năng kháng sinh và có thể tiêu diệt một số loại vi khuẩn gây bệnh như Salmonella typhi, Staphylococcus aureus và Bacillus subtilis. Chất này cũng có khả năng ức chế hoạt động của một số loại nấm, đặc biệt là nấm trychophyton.
Trong y học cổ truyền, mỗi bộ phận của cây ngũ sắc có tính vị và tác dụng riêng: Lá có tính mát và đắng, được sử dụng để hạ sốt, tiêu độc và tiêu sưng. Hoa có vị ngọt và tính mát, có tác dụng cầm máu. Rễ có vị ngọt và hơi đắng, được sử dụng để hạ sốt, tiêu độc và giảm đau.

Cây bông ổi hỗ trợ điều trị viêm da

4. Bài thuốc tham khảo

Điều trị cảm sốt và chứng ôn nhiệt trong mùa hè:

Dùng khoảng 15g hoa bông ổi tươi đem đi rửa sạch.
Sắc dược liệu với 200ml nước và lấy 50ml.
Uống hết lượng thuốc này một lần, uống liên tục 5 ngày.

Chữa viêm da:

Hái 1 nắm hoa bông ổi tươi, rửa nhiều lần để loại bỏ bụi bẩn, có thể ngâm trong nước muối pha loãng khoảng 15 phút. Giã nát hoa và chắt nước cốt, sau đó thoa lên da hoặc áp dụng cả bã lên chỗ da bị viêm mỗi ngày 2-3 lần.
Điều trị bệnh mẩn ngứa, viêm da
Chuẩn bị 100-200g cành và lá tươi của cây bông ổi.
Rửa sạch và nấu với 1 hoặc 2 lít nước.
Ngưng nấu khi nước đã nguội, sau đó ngâm rửa khu vực bị bệnh mỗi ngày 3 lần hoặc tắm nếu diện tích bị ảnh hưởng lớn.

Kháng viêm và điều trị bệnh cảm sốt, quai bị: