Thạch quyết minh: Vị thuốc quý chữa trị các bệnh về mắt

Thạch quyết minh là vị thuốc quý từ vỏ của loài bào ngư.Trong Y học cổ truyền của Việt Nam, Thạch quyết minh được coi là một trong những dược liệu quý giá. 

• Bài thuốc dân gian trị rụng tóc từ nguyên liệu thiên nhiên hiệu quả
• Thầy thuốc chia sẻ bài thuốc từ hoa đu đủ đực trị ho

Thạch thuyết minh đã được chứng minh có khả năng hỗ trợ trong việc điều trị các vấn đề liên quan đến mắt, bao gồm việc cải thiện tình trạng mắt mờ, nâng cao thị lực và giảm thiểu triệu chứng mắt bị che phủ bởi màng mây. Hãy cùng chúng tôi, khám phá thêm về loài động vật biển này và những tiềm năng lợi ích sức khỏe mà nó mang lại. Dưới đây là thông tin chia sẻ:

1.Thạch quyết minh là gì?

Tên gọi khác:   cửu khổng, cửu khổng loa, ốc khổng, bào ngư. (bào ngư chín lỗ)

Tên khoa học: Haliotis diversicolor Reeve (Cửu khổng bào),  Haliotis ovina Gmelin (Dương bào), Haliotidis gigantea discus Reeve (Bào đại não),  …

Tất cả thuộc họ Bào ngư (Haliotidae), Lớp Phúc túc, ngành nhuyễn thể.

Mô tả về Thạch quyết minh:

Thạch quyết minh (Bào ngư) là một loại nguyễn thể có vỏ cứng. Ở mép Vỏ của nó thường có từ 7 đến 13 lỗ (thường là 9 lỗ), và chúng sử dụng những lỗ này để thở. Nếu có vật kí sinh bám vào và bịt kín các lỗ này, thì bào ngư có thể bị tổn thương hoặc chết. Bào ngư thường sống ở vùng hải đảo hoặc gần bờ biển có rạn đá ngầm..

Chân của bào ngư là một khối thịt nằm xung quanh mép vỏ và được gắn chặt với thân. Khi bào ngư muốn di chuyển, khối thịt này phải co giãn để bò đi. Khi bị bắt, bào ngư có khả năng rút chân vào trong vỏ để tự bảo vệ. Chân của bào ngư luôn bám chặt vào đá, giúp chúng tồn tại trong môi trường biển động với sóng lớn.

Thức ăn chính chủ yếu của bào ngư là rong rêu bám trên bề mặt đá.

Phần vỏ của bào ngư gọi là Thạch quyết minh. Dược liệu có lớp vỏ ngoài nhám, màu sắc thường đậm, và bên trong có lớp xà cừ lóng lánh. Khi sử dụng làm dược liệu, thường phải đập nhỏ phần vỏ này

1.2. Phân bố

Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cho biết: Bào ngư thường sinh sống tại các vùng biển ven bờ hoặc trên những khu vực hải đảo có rạn đá ngầm, yêu cầu độ mặn của nước biển phải ở mức cao. Chúng thường xuất hiện ở những vùng biển có độ sâu từ 2 đến 12 mét. Trong giai đoạn nhỏ, bào ngư thường sống gần khu vực triền cạn. Khi chúng trưởng thành hơn, thì chuyển đến sống ở những vùng nước sâu hơn. Để thích nghi với môi trường, đáy biển ở nơi chúng sinh sống cần phải có nhiều đá và sỏi, và mặt đá thường phủ bởi một lớp bùn mịn.

Ở miền Bắc của Việt Nam, bào ngư thường là một nguồn tài nguyên quan trọng được khai thác chủ yếu tại các đảo như Cô Tô, Bạch Long Vĩ, Cát Bà, và trong các khu vực ven biển gần chân núi đèo ngang. Đặc biệt, tại Bạch Long Vĩ, khả năng khai thác bào ngư có thể lên đến khoảng 47 tấn, là một con số đáng kể cho nguồn cung cấp bào ngư trong khu vực này.

Hiện nay, bào ngư vẫn được tìm kiếm và bắt từ môi trường tự nhiên. Tuy nhiên, gần đây, để đảm bảo nguồn cung cấp ổn định, nhiều người đã bắt đầu nuôi bào ngư.

Mùa sinh đẻ của bào ngư từ tháng 1-2. Mùa đánh bắt bào ngư.từ tháng 7 -10

 2. Bộ phận dùng và bào chế

Thu hoạch: Thường diễn ra từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm

Bào chế: Sau khi thu hoạch, con bào ngư được rửa sạch để loại bỏ tất cả rong rêu và đất cát. Tiếp theo, chúng được rửa lại bằng nước muối để đảm bảo vỏ bào ngư được làm sạch hoàn toàn. Sau đó, bào ngư được tách thành hai phần: vỏ và thịt, và sau đó được phơi khô. Phần vỏ của bào ngư sau khi tách ra cũng có thể được rửa lại bằng nước muối trước khi được tán nhỏ. Để đảm bảo thạch quyết minh (vỏ bào ngư phơi khô) có thể sử dụng lâu mà không làm giảm chất lượng, nó cần được bảo quản ở nơi khô ráo và có thông khí.

Bộ phận dùng: Vỏ con bào ngư phơi khô

Bảo quản: Để ở những nơi thoáng mát, khô ráo, Tránh nơi ẩm ướt.

Thành phần hóa học:

• Vỏ Thạch quyết minh chứa chủ yếu canxi cacbonat, choline, lớp cutin của vỏ, và nhiều loại axit amin khác.
• Hơn 90% của vỏ là canxi cacbonat, và khoảng 3,67% là chất hữu cơ. Nó cũng chứa một số lượng nhỏ của magiê, sắt, silicat, sunfat, photphat, clorua, và một ít iốt. Khi nung đốt, tạo ra canxi oxit từ cacbonat bị phân hủy và chất hữu cơ.
• Dưới đáy biển, vỏ của bào ngư chứa 16 axit amin khác nhau. Phần thịt của bào ngư chứa 1,57% tro, với hàm lượng cao nhất của các chất vô cơ như natri trong lớp áo. Trong khi đó, cơ quan nội tạng của bào ngư có hàm lượng cao về cadimi, sắt, canxi, và magiê. Collagen chiếm khoảng 20% tổng trọng lượng của bào ngư.
• Thịt bào ngư có thành phần dinh dưỡng chứa 73% nước, 24,58% protein, 0,44% chất béo, và 1,98% tro.

*Thành phần dinh dưỡng trong thịt con bào ngư:

– Với hình dạng giống cái tai, nên bào ngư còn được gọi là hải nhĩ. Dù có mức cholesterol tương đối cao, bào ngư không gây ảnh hưởng đáng kể đến người có vấn đề về cholesterol, do có sự cân bằng trong thành phần dinh dưỡng.

– Trong 100g bào ngư chứa: Protein 17,05g; Carbohydrate (đường) 5,89g; Chất béo 0,75g; Cholesterol 84,7mg; cùng với các loại vitamin B1, B2, khoáng chất và vi khoáng.

– Trong phần protein của bào ngư, cũng có chứa 19 loại axit amin thiết yếu cho cơ thể ở mức tương đối cao, bao gồm Threonin 0,73mg, Isoleucin 0,75mg, Valin 0,7mg, và axit glutamic 2,31mg..

 4.Tác dụng – Công dụng

*Theo Y học sổ truyền

Thạch quyết minh, theo quan điểm của Y học truyền thống, được coi là có vị mặn, tính bình, qui vào hai kinh can và phế.

Thuốc chủ trị đối với trường hợp: Thị lực của mắt bị suy giảm do viêm thần kinh thị giác hoặc do viêm kết mạc cấp tính, đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, can dương vượng….

Hiện nay,được dùng trong phạm vi nhân dân làm thuốc chữa:  cải thiện thị lực của mắt bị suy giảm do viêm thần kinh thị giác hoặc viêm kết mạc cấp tính, giảm đau đầu, giảm chóng mặt, giúp cải thiện tình trạng thị lực và tan màng mây trên mắt.

Ngoài ra, dược liệu còn được dùng làm thuốc chữa bệnh đau dạ dày nà chứng ợ chua, cầm máu.

Liều dùng: uống 3 – 6 g/ngày dưới dạng bột,

                    Hoặc liều 15 – 30g/ngày. dùng dưới dạng thuốc sắc

Thịt loài bào ngư còn gọi là hải nhĩ, là một loại hải sản quý, mùi vị thơm ngon, nhiều chất dinh dưỡng. Được sử dụng nhiều nơi trong nước và còn để xuất khẩu.

Theo quan niệm của y học cổ truyền, thịt bào ngư có vị mặn, tính ôn, có tác dụng bổ hư, tư âm, nhuận phế thanh nhiệt… Nó thường được khuyến nghị cho Nó thường được khuyến nghị cho những người trong giai đoạn mãn kinh, mãn dục, cường tuyến giáp trạng, và có khả năng tập trung kém. Tuy nhiên, người có bệnh gút, cảm mạo phát sốt, hầu họng sưng đau không nên dùng thịt bào ngư.

* Theo Y học hiện đại

Trong các nghiên cứu khoa học hiện đại, Thạch quyết minh đã được xem xét về các tác dụng khác nhau:

– Nó có khả năng bảo vệ tế bào giác mạc khỏi tổn thương do oxy hóa và tăng cường khả năng chống oxi hóa nội bào.

– Thạch quyết minh có thể tăng mức độ canxi trong huyết thanh và giảm huyết áp.

– Nó cũng có thể giảm sự xâm nhập của bạch cầu trung tính và thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương, thông qua việc kích hoạt đại thực bào và tăng cường biểu hiện của protein yếu tố tăng trưởng chuyển đổi-beta 1 (TGF-β1).

– Các nhà nghiên cứu cũng đưa ra suy đoán về tác dụng và cơ chế của Thạch quyết minh trong việc thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương, liên quan hỗ trợ đến việc kích hoạt đại thực bào.

– Dựa trên các nghiên cứu khoa học hiện đại, Thạch quyết minh có thể có tác dụng hỗ trợ giấc ngủ, cầm máu, giảm đau và có nhiều lợi ích khác.

5. Các Bài thuốc có Thạch quyết minh

5.1. Chữa mờ mắt (Chữa thong manh), quáng gà:

• Lấy 10g Thạch quyết minh, cạo sạch vỏ đen bên ngoài và tán nhỏ.
• Lấy gan lợn hoặc gan dê, bổ đôi và cho thuốc vào.
• Đun sôi cho đến khi chín, sau đó xông hơi lên mắt. Khi nước đã nguội, ăn cả gan và uống nước thuốc.
• Thực hiện mỗi ngày (theo đơn thuốc truyền thống trong nhân dân).

5.2.Chữa đau mắt ra nắng bị chói

• Sử dụng 4g vỏ bào ngư, 4g cúc hoa, và 4g cam thảo.
• Sắc chúng trong 200ml nước, để nguội và chia thành 2 phần uống hàng ngày.

5.3. Chữa trị chứng hoa mắt, chóng mặt

• Sử dụng 20g Thạch quyết minh, 12g Bạch thược, 12g Kỷ tử, 12g Đương quy, 8g Thiên ma, và 8g câu đằng.
• Thêm 16g hạ khô thảo và 10g cúc hoa.
• Sắc cùng với 800ml nước sắc, để lại 200ml.
• Uống hết trong ngày, chia thành 2 phần bằng nhau để uống.

5.4.Chữa Mắt sưng đỏ kèm theo chảy nước

• Sử dụng 15.63g Thạch quyết minh, 18.75g mộc tặc, 0.375g đại hoàng, 31.25g lượng sơn, chi tử, 15.63g lượng khương hoạt, 0.375g kinh giới, 16.63g lượng hạt muồng, 1.87g chỉ thanh tương tử, và 1.87g chỉ thược dược.
• Nghiền nhỏ các dược liệu và sử dụng chung với nước ấm.

5.5.Chữa trị đục nhân mắt, tăng nhãn áp (thiên đầu thống):

• Dùng 1 con ba ba ~500g, đã làm sạch, 20g Thạch quyết minh, 15g cốc tinh thảo, và 12g sinh địa hoàng.
• Làm sạch ba ba và đặt dược liệu trong vải xô, sau đó đặt trong nồi chung với ba ba và hầm chín. Loại bỏ bã thuốc và thêm gia vị theo khẩu vị.
• Ăn một lần mỗi ngày, liên tục trong 5-7 ngày.

Lưu ý và Kiêng kỵ:

Thạch quyết minh không nên được sử dụng bởi những người có tỳ vị hư hàn hoặc không thuộc chứng bệnh thực nhiệt..

Thạch quyết minh, được làm từ vỏ của các loài Bào ngư, là một dược liệu quý trong kho tàng y học của Việt Nam. Thường được sử dụng để chữa trị các bệnh về mắt như mắt mờ, thị lực kém, và mắt có màng mây che mắt. Tuy nhiên, những thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, Trước khi sử dụng vỏ bào ngư để điều trị bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị../.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung