Cúc mốc – Thảo dược quý và cây cảnh độc đáo

(3 votes, average: 2,33 out of 5)

in Cây thuốc Tháng Ba 6, 2024 109 Views

Cúc mốc, cây độc đáo phổ biến ở Việt Nam, không chỉ là cây cảnh phong thủy mà còn là thảo dược quý chữa ho, lợi tiểu. Bài viết này sẽ giới thiệu chi tiết đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của cây này.

Cúc mốc là một loại cây thân gỗ, lá cây có 3 thuỳ

1. Mô tả đặc điểm hình thái cây Cúc mốc

Giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ: Cúc mốc là một loại cây thân gỗ có chiều cao dao động từ 10 đến 50 cm. Thân cây có cấu trúc cứng, có màu nâu. Ở phần gốc của cây, các cành thường mịn màng và nhẵn, trong khi ở phần trên thì non và mảnh hơn, thường được phủ lên bởi một lớp lông màu trắng nhạt.

Lá của cây thường có 3 thuỳ ở phía dưới, mang dạng hình trứng. Còn lá ở phía trên thường có hình trứng hoặc gần giống hình trứng, thường có lông trắng phủ ở cả hai mặt. Vì lá thường mọc rất sát nhau, tạo thành một bụi cây dày và có màu xám như mốc cho nên cây còn được gọi là cúc mốc.

Cụm hoa của cây thường có hình dạng giống như đầu, được tụ lại với nhau tạo thành một bông hoa dày đặc. Lá của hoa thường được xếp thành nhiều hàng. Ở vị trí phân bố của hoa, các hoa cái thường xếp xung quanh, với nhiều vảy ba cạnh ở phần chính giữa và phần dưới thường được kết nối lại với nhau. Tràng hoa của hoa cái thường có 2-3 răng, trong khi tràng hoa của hoa lưỡng tính có 5 thùy. Bầu của hoa thường có hình dạng ngược và mịn màng, với nhị có 5 ô.

Quả của cây thường có hình cong nhẹ và được đóng trong một hình dạng giống như quả trứng ngược.

2. Sinh trưởng và phát triển

Theo một số nguồn tài liệu, cúc mốc có nguồn gốc từ Đài Loan nhưng hiện nay, loài cây này đã phân bố rộng rãi ở nhiều quốc gia như Malaysia, Lào và Việt Nam. Tại Việt Nam, cây thường được trồng để làm cây cảnh hoặc thu hái lá quanh năm.

Cúc mốc là loài cây linh hoạt có thể sống đến nhiều năm, thích ánh sáng, và có khả năng chịu đựng môi trường khắc nghiệt và ít bị nhiễm bệnh, điều này làm cho việc trồng và chăm sóc cây trở nên dễ dàng. Cây có thể tồn tại trong đất giàu dinh dưỡng và sản xuất nhiều hoa quả. Đặc biệt, loài cây này phát triển nhanh chóng, không chỉ có khả năng tự tái sinh từ hạt mà còn có thể tái sinh mạnh mẽ từ các đoạn thân, cành được giâm xuống đất. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm, phương pháp giâm cành thường mang lại kết quả tốt hơn.

Khi chăm sóc cây, cần lưu ý các điểm sau:

Đất: Cúc mốc không kén đất và có thể sinh sống trong nhiều loại đất khác nhau, kể cả đất nghèo dinh dưỡng. Tuy nhiên, nên sử dụng đất thoáng để cây phát triển dễ dàng. Nếu trồng để thu hái lá, cần tăng cường chăm sóc và tưới bón để lá luôn mềm mại và tươi tắn.
Ánh sáng: Loài cây này thích ánh sáng, vì vậy cần đặt ở nơi có nhiều ánh sáng để lá cây phát triển đẹp và có màu sắc bắt mắt.
Nhiệt độ: Cúc mốc chịu nhiệt tốt và thích ở nhiệt độ từ 10 đến 35 độ C.
Độ ẩm: Cần duy trì độ ẩm trung bình cho cây và tránh để cây bị ngập úng. Vì cây có nhu cầu nước ít, không nên tưới quá nhiều để tránh thối rễ. Khi thấy đất trên mặt chậu khô, cần bổ sung nước.
Bón phân: Có thể sử dụng phân bón mỗi 2-3 tháng nếu muốn thu hoạch lá.

Cây được trồng làm cảnh

3. Bộ phận sử dụng

Tài liệu ghi nhận rằng lá của cây cúc mốc được sử dụng để chế biến thành thuốc. Tuy nhiên, ở một số địa phương, hoa của cây cũng được đánh giá cao về giá trị. Việc thu hoạch lá và hoa có thể thực hiện quanh năm và sau khi thu hoạch, chúng có thể được sử dụng ngay hoặc được phơi khô để sử dụng sau này.

Khi bảo quản dược liệu đã qua sơ chế, cần đảm bảo chúng được để ở nơi thông thoáng, khô ráo, tránh xa mối mọt và không để tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời.

4. Thành phần hóa học

Thành phần hóa học của lá và hoa cúc mốc bao gồm tinh dầu và các hoạt chất như taraxerol, taraxeryl acetate và taraxeron. Ngoài ra, các nghiên cứu đã phát hiện ra một số chất bổ sung như tanacetin, quercetagetin, scopoletin, 5-O-methyl-myo-inositol, 7-trimethylether, selagin, apometzgerin, chrysoeriol, tricetin 3 và các thành phần khác trong tinh dầu, các hợp chất etanolic.

5. Công dụng

Y học hiện đại:

Chống Oxy hóa: Nghiên cứu cho thấy cúc mốc có khả năng chống oxy hóa.
Tăng bài tiết insulin: Một số hoạt chất như Quercetagetin-3, 5-O-methyl-myo-inositol, và 7-trimethylether được ghi nhận tăng bài tiết insulin ở chuột thí nghiệm.
Chống viêm: 6-Methoxy-7-hydroxycoumatrin từ cây cúc mốc có tác dụng chống viêm đối với chuột thí nghiệm.
Hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường: Cúc mốc được xem xét là tiềm năng trong việc bào chế thuốc hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường, với chiết xuất từ cây khô có tác dụng ức chế alpha-glucosidase.

Lá của cây cúc mốc được sử dụng để chữa ho, tiêu đờm

Y học cổ truyền:

Tính vị: Cúc mốc có vị cay đắng và mùi thơm nhẹ, và có tính hơi ấm.
Quy kinh: Cúc mốc thuộc vào quy kinh Phế và Can.
Công dụng: Lá của cây cúc mốc được sử dụng để chữa ho, tiêu đờm, tiêu tiểu thông lợi, kích thích kinh nguyệt điều hòa. Ngoài ra, lá cúc mốc còn được sử dụng để chữa ù tai, bụng đầy trướng, làm sáng mắt và đắp mụn nhọt.
Chủ trị: Cúc mốc thường được sử dụng để điều trị các triệu chứng như cảm mạo, khó tiêu, đầy hơi, đau đầu, ho, đau bụng, và rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ.

Ngoài ra, ở Trung Quốc, cúc mốc còn được sử dụng trong điều trị tiểu đường.