Cây chỉ thiên có tác dụng gì và sử dụng như thế nào để trị bệnh hiệu quả?

Cây chỉ thiên, loài cỏ mọc hoang phổ biến ở Việt Nam, là một loại thảo dược tự nhiên quý giá, có khả năng chữa trị các bệnh đường hô hấp, chảy máu cam, cước khí. Bài viết này sẽ tiết lộ những tác dụng của cây chỉ thiên đặc biệt.

• Cây Mần ri và các điều cần chú ý khi sử dụng
• Nên hay không nên thường xuyên sử dụng nước cà gai leo?

1. Cây chỉ thiên và đặc điểm sinh học của cây

Cây chỉ thiên, được biết đến dưới nhiều tên gọi như cỏ lưỡi mèo, cỏ tai nát, hay cây thổi lửa,… đặc điểm nổi bật của nó là thân cây thường không có lá, có nhiều cành và thường mọc lông.

Lá của cây chỉ thiên thường mọc gần mặt đất, hình dạng hơi giống với hoa, rộng khoảng 3 – 5cm, dài từ 6 – 12cm, nằm dọc theo cuống và bám sát vào thân cây. Cả hai mặt của lá đều có lông màu trắng, mép lá có những răng nhỏ.

Hoa của cây chỉ thiên mọc thành cụm màu tím hồng hoặc tím, mỗi cụm thường gồm 4 bông hoa nhỏ. Tràng hoa có 5 thùy, hình ống, và có tai, bên trong chứa phấn hoa. Quả của cây chỉ thiên thường có hình thoi với 10 cạnh lồi và thường xuất hiện từ tháng 1 đến tháng 8.

2. Cây thuốc – tác dụng của cây chỉ thiên đối với sức khỏe

2.1. Cây chỉ thiên tác dụng trong y học cổ truyền

Trong lĩnh vực y học cổ truyền, cây chỉ thiên được biết đến với vị đắng, tính mát, và thường được xem là thuốc quý có tác dụng đặc biệt đối với tỳ và kinh phế. Cây chỉ thiên được sử dụng rộng rãi trong các phương pháp điều trị truyền thống, bao gồm:

• Chữa ho ra máu, tiểu khó, mụn nhọt lở ngứa, viêm gan virus, viêm cầu thận cấp, viêm họng, chảy máu cam, cảm mạo, sốt cao, khí hư bạch đới, phù thũng, và nhiều bệnh khác.
• Trong y học cổ Ấn Độ, nước sắc từ rễ và lá của cây chỉ thiên thường được sử dụng để điều trị tiêu chảy, giảm đau, tiểu khó, kiết lỵ, và viêm dạ dày. Ngoài ra, rễ cây chỉ thiên cũng được sử dụng để làm bột, sau đó kết hợp với bột hạt tiêu để điều trị sâu răng.
• Y học cổ truyền ở Nepal thường sử dụng rễ của cây chỉ thiên để điều trị ho và cảm lạnh. Nước ép từ rễ cây chỉ thiên cũng được sử dụng để chữa trị sốt cao, khó tiêu, và đau dạ dày.
• Ở các quốc gia Đông Nam Á, cây chỉ thiên thường được sử dụng trong các bài thuốc để làm dịu da, kích thích tiểu tiện, và giảm sốt.

2.2. Cây chỉ thiên tác dụng trong y học hiện đại

Giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ:

Cây chỉ thiên chứa một loạt các hợp chất hóa học có lợi cho sức khỏe như dotriacontan-1-ol, elephantine, elephantopi, lupeol acetat, iso deoxy elephantopi,…

Các nghiên cứu trong y học hiện đại đã chỉ ra rằng cây chỉ thiên có những tác dụng đáng chú ý. Ví dụ, ở liều 100mg/kg trên chuột cống, hoạt chất elephantin trong cây chỉ thiên có khả năng ức chế tế bào sarcom 256. Thử nghiệm với liều 2.5mg/kg trên chuột cống trắng đã cho thấy hoạt chất deoxyelephantopin có thể ức chế tế bào u báng, và hoạt chất dihydro elephantopus có thể ức chế tế bào ung thư bạch cầu.

Ngoài ra, chiết xuất cao lỏng từ các loài cây Elephantopus và chỉ thiên có thể giúp bảo vệ gan trước các tổn thương cấp tính do β-D-Galactosamin hoặc paracetamol, đồng thời giảm nồng độ GOT, GPT. Nghiên cứu cũng đã chỉ ra tác dụng của cao chỉ thiên đối với thoái biến mỡ gan và sự hoại tử thùy trung tâm.

Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng đã ghi nhận những tác dụng phụ khi sử dụng cao chỉ thiên. Thử nghiệm trên chuột trắng với liều cao nước 0.3 – 0.6g/kg đã gây ra các triệu chứng như mất điều hòa, mệt lả, quằn quại, mất trương lực cơ và thậm chí tử vong. Sử dụng đường tiêm tĩnh mạch với liều 25 – 100mg/kg cũng đã gây giảm huyết áp và nhịp tim.

Ngoài ra, nghiên cứu đã chỉ ra rằng cây chỉ thiên có tính kháng khuẩn với tụ cầu vàng, E.coli, streptococcus mutans,…

3. Một số phương pháp sử dụng dược liệu cây chỉ thiên để điều trị bệnh

Cây chỉ thiên cung cấp mọi bộ phận của nó để làm dược liệu, có thể thu hái suốt năm, sau đó phơi hoặc sấy khô để sử dụng dần hoặc dùng tươi ngay. Dưới đây là một số cách phổ biến để sử dụng dược liệu chỉ thiên:

3.1. Sử dụng đơn lẻ

Chỉ cần sử dụng dược liệu cây chỉ thiên khô với liều lượng từ 9 – 16g, sau đó rửa sạch, để ráo và đun sôi cùng với 500ml nước cho đến khi còn 200ml, sau đó uống nước này hàng ngày.

3.2. Sử dụng kết hợp với các dược liệu khác

– Đối với viêm amidan, viêm họng, ho

• Dược liệu: 10g lá và hoa chỉ thiên, 10g cây ô rô, 10g lá bướm bạc, 2g hạt núc nác.
• Cách thực hiện: Sắc toàn bộ dược liệu với 1 lít nước trong 15 phút, sau đó tắt bếp và uống nước nguội trong ngày.

– Đối với chảy máu cam

• Dược liệu: 1 lá gan lợn, 30g cây chỉ thiên tươi.
• Cách thực hiện: Cho toàn bộ nguyên liệu vào nồi với nước vừa xâm xấp và thêm chút gia vị, hầm trong 30 phút rồi lấy ăn cả nước và thực phẩm. Làm như vậy trong 3 – 4 ngày liên tiếp.

– Đối với viêm loét, nhiệt miệng

• Dược liệu: 30g cây dạ cầm, 60g chỉ thiên khô, 600ml nước.
• Cách thực hiện: Sắc toàn bộ dược liệu để lấy nước uống hết trong ngày. Thực hiện đều đặn, liên tục để giảm triệu chứng viêm nhiệt miệng.

– Đối với vàng da

• Dược liệu: 20g lá mắc mật, 150g cây chỉ thiên tươi, 100g thịt lợn.
• Cách thực hiện: Nấu toàn bộ nguyên liệu để ăn trong ngày. Thực hiện liên tục trong 4 – 5 ngày.

– Đối với cước khí

• Dược liệu: 100g đậu phụ, 60g chỉ thiên tươi.
• Cách thực hiện: Nấu toàn bộ nguyên liệu cùng nước trong 20 phút, sau đó lấy ra và ăn cả nước và thực phẩm.

4. Những lưu ý quan trọng khi sử dụng dược liệu chỉ thiên để điều trị bệnh

Dược sĩ, giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM tại trường lưu ý:

Sau khi đã hiểu biết về tác dụng của cây chỉ thiên, nhiều người đã quyết định sử dụng dược liệu này để điều trị bệnh. Tuy nhiên, cần nhớ rằng dược liệu chỉ thiên cũng có thể gây ra những tác dụng phụ. Do đó, khi điều trị bằng cây chỉ thiên, cần lưu ý những điểm sau:

Thận trọng khi sử dụng cây chỉ thiên đối với những người mắc các vấn đề về tiêu hóa, huyết áp cao, hoặc có tình trạng suy nhược cơ thể, cũng như đang sử dụng thuốc Tây.

Do các hoạt chất trong cây chỉ thiên thường được sử dụng dưới dạng tự nhiên, việc thấy hiệu quả có thể mất một thời gian. Vì vậy, người bệnh cần kiên nhẫn và tuân thủ liệu trình được chỉ định bởi bác sĩ.

Dược liệu cây chỉ thiên có sẵn phổ biến trên thị trường, tuy nhiên, nếu không biết cách sử dụng, theo dõi và đánh giá tình trạng bệnh, việc đạt được hiệu quả có thể gặp khó khăn. Người bệnh không nên tự y định đơn thuốc cho bản thân mà nên tìm đến chuyên gia y tế, bác sĩ có kinh nghiệm để được tư vấn và hướng dẫn cách sử dụng dược liệu một cách hiệu quả nhất.

Nguồn: trinhduocvien.edu.vn