VỊ THUỐC 5 VỊ – NGŨ VỊ TỬ

Ngũ vị trong Đông Y mà còn là gia vị dùng để nấu ăn, đặc biệt là trong các món hầm. Theo Y học cổ truyền, quả này có tác dụng đối với các chứng ho suyễn thở gấp, di tinh và ra mồ hôi trộm.

• Những bài thuốc đông y từ cây cần tây chữa bệnh hữu hiệu
• Bài thuốc dân gian trị rụng tóc từ nguyên liệu thiên nhiên hiệu quả
• Thầy thuốc chia sẻ bài thuốc từ hoa đu đủ đực trị ho

Quả ngũ vị tử

Cập nhật tại chuyên mục Cây thuốc: Ngũ vị tử được gọi như vậy bởi nó có 5 vị: ngọt, mặn, đắng, cay và chua. Thường thì quả này có hương vị chua nhiều, ngọt tại vỏ, nhân hạt có vị cay và đắng. Nó không chỉ được sử dụng như một loại thuốc trong Đông Y mà còn là gia vị dùng để nấu ăn, đặc biệt là trong các món hầm. Theo Y học cổ truyền, quả này có tác dụng đối với các chứng ho suyễn thở gấp, di tinh và ra mồ hôi trộm.

1. Đặc điểm cây ngũ vị tử

Cây Ngũ vị tử (Schisandra chinensis) là một loại cây thân leo, có nguồn gốc từ khu vực Bắc Á và được tìm thấy chủ yếu ở Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc, Nhật Bản và các nước châu Á khác.

Cây Ngũ vị tử có thân leo dài và nhẵn mịn, có thể leo trên các cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ. Thân của cây có màu nâu đỏ và thường mọc rậm rạp, tạo thành một mạng lưới trên các cây trơ trụi. Lá của cây Ngũ vị tử có hình thuôn, mọc cách nhau xen kẽ trên thân và cành. Lá có màu xanh đậm và có cạnh răng cưa nhỏ. Lá cây có đặc điểm kéo dài và thường có kích thước khoảng 5-10 cm.

Hoa của cây Ngũ vị tử có hình thù giống như những bông cúc nhỏ màu trắng. Hoa thường mọc thành các chùm nhỏ ở đầu cành và có mùi thơm đặc trưng. Quả có hình cầu hoặc hình bầu dục, kích thước từ 5mm đến 8mm. Mặt ngoài của quả có màu đỏ, đỏ tía hoặc đỏ thẫm, nhăn nheo và có dầu. Khi quả chín, thịt quả mềm và có hương vị chua ngọt đặc trưng. Mỗi quả của cây Ngũ vị tử chứa 1-2 hạt hình thận. Màu của hạt là vàng nâu, sáng bóng. Khi đập vỡ hạt, nhân bên trong có màu trắng, mùi thơm và vị cay hơi đắng.

Cây Ngũ vị tử thường mọc trong các khu rừng ẩm ướt, ven sông và trong những vùng có khí hậu mát mẻ, núi cao. Cây này không chỉ được trồng vì quả có tác dụng dược liệu mà còn là cây cảnh được ưa chuộng trong một số khu vườn và công viên.

2. Thành phần hóa học

DS, Giảng viên Liên thông Cao đẳng Dược TPHCM cho biết: Quả Ngũ vị tử chứa nhiều hợp chất hóa học có lợi cho sức khỏe như:

• Lignans: Lignans là một nhóm hợp chất có tính chất chống oxi hóa và chống viêm. Trong Ngũ vị tử, có một số lignans như schisandrin, schisandrol A, schisandrol B, schisandrin A, schisandrin B và schisandrin C.
• Polysaccharides: Polysaccharides là một dạng carbohydrate phức tạp có tác dụng bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn và virus. Trong quả Ngũ vị tử, có chứa một số polysaccharides có lợi cho sức khỏe.
• Vitamin C và E: Quả Ngũ vị tử chứa các loại vitamin C và E, hai chất chống oxi hóa quan trọng giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác động của các gốc tự do và tác nhân gây hại từ môi trường.
• Acid hữu cơ: acid succinic và acid malic, giúp cân bằng pH trong cơ thể và hỗ trợ quá trình trao đổi chất.
• Ngoài ra, trong quả Ngũ vị tử còn có các hợp chất sesquicarene, 2-bisabolene-chamigrene, a-ylangene, citral, diệp lục, sterol, nhựa, tanin và một số hợp chất khác có tác dụng chống viêm và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

Thành phần hóa học đa dạng này chứng tỏ quả Ngũ vị tử có nhiều lợi ích cho sức khỏe và đã được sử dụng trong y học truyền thống của nhiều nước châu Á.

Quả ngũ vị tử phơi khô dùng làm dược liệu

3. Tác dụng dược lý

Các nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng Ngũ vị tử và các chất hoạt động trong nó đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ hệ thần kinh khỏi nhiều bệnh lý như bệnh mạch máu não, thoái hóa thần kinh và trầm cảm.Các lignans chiết xuất từ Ngũ vị tử có khả năng ngăn chặn việc sản xuất các chất trung gian gây viêm trong cơ thể. Nó cũng được biết đến như một phương pháp ngăn ngừa tiềm năng cho các bệnh liên quan đến tuổi tác như giảm khối lượng cơ và loãng xương.

DS, giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết: Một trong những ứng dụng đặc biệt của Ngũ vị tử là khả năng chống lại nhiều loại tế bào ung thư, đặc biệt là các tế bào ung thư ác tính có khả năng kháng lại quá trình tự diệt (apoptosis). Nghiên cứu cũng cho thấy Ngũ vị tử có khả năng chống lại nhiễm độc gan do acetaminophen gây ra thông qua nhiều cơ chế khác nhau, mở ra ứng dụng tiềm năng để chống suy gan cấp tính do dùng acetaminophen. Cũng đã có nhiều nghiên cứu khác được tiến hành để khám phá và nghiên cứu về những ứng dụng tuyệt vời của Ngũ vị tử trong y học và sức khỏe.

4. Bài thuốc trị bệnh

Bài thuốc: “Thuốc Ngũ vị tử hỗn hợp”

Thành phần:

• Ngũ vị tử: 10g
• Hồng sâm: 5g
• Nhân sâm: 5g
• Cam thảo: 5g
• Đại táo: 5g
• Táo nhân: 5g

Thuốc quý có 5 vị trong cùng 1 quả

Cách chế biến và sử dụng:

• Hòa tan các thành phần trên với 800ml nước.
• Đun sôi và hấp nhỏ lửa trong 30 phút.
• Lọc và loại bỏ bã dược liệu, lấy khoảng 500ml nước còn lại.
• Chia làm 2 lần uống trong ngày, uống trước khi ăn.

Công dụng:

• Bài thuốc này có tác dụng bảo vệ hệ thần kinh, giúp giảm các triệu chứng bệnh mạch máu não, thoái hóa thần kinh và trầm cảm.
• Hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến hệ hô hấp như mộng tinh, di tinh.
• Giúp giảm ho suyễn kéo dài và khó chữa.
• Có tác dụng hỗ trợ điều trị hoạt tinh, đái dầm, tiêu chảy kéo dài.
• Hỗ trợ giải độc gan và cải thiện gan nhiễm mỡ không do rượu.

Lưu ý: Bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế ý kiến của chuyên gia y tế. Trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào, hãy tham khảo ý kiến từ chuyên gia y tế để đảm bảo rằng bài thuốc phù hợp với tình trạng sức khỏe và không tương tác với bất kỳ thuốc hoặc điều trị nào đang sử dụng.